Sermaye ve Hissedarlık Yapısı

Paylaş
Yazdır
Merkez Bankasının sermaye ve hissedarlık yapısı nasıldır, hissedarları kimlerdir?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş.’nin sermayesi 25.000 Türk lirası olup 250.000 adet hisseye ayrılmıştır. Bugün itibarıyla Merkez Bankasının bir hissesinin nominal değeri 10 kuruştur.

Merkez Bankası Kanunu ile, Merkez Bankası hisse senetleri (A), (B), (C) ve (D) olmak üzere dört sınıfa ayrılmış olup, 

(A) sınıfı hisse senetleri münhasıran Hazineye,
(B) sınıfı hisse senetleri Türkiye’de faaliyette bulunan milli bankalara,
(C) sınıfı hisse senetleri 15.000 hisseyi geçmemek üzere, milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere,
(D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere aittir.

2022 yıl sonu itibarıyla, Merkez Bankası sermayesinin yüzde 55,12’si (A) sınıfı, yüzde 23,25’i (B) sınıfı, yüzde 2,51’i (C) sınıfı, yüzde 19,12’si ise (D) sınıfı hisselerden oluşmaktadır.

Merkez Bankası anonim şirket olarak kurulmuş ve örgütlenmiş olmakla birlikte, kâr etmek gibi bir amacı bulunmamaktadır. Merkez Bankasının sermayesi de diğer anonim şirketlerinkinden farklı biçimde sadece sembolik bir nitelik ve anlam taşımaktadır. Sermaye büyüklüğü, hisse miktarları ve kâr payı ödemeleri sadece simgesel değerlerle sınırlı kalmaktadır.

 

Merkez Bankasının bir adet hisse senedinin nominal (itibari) değeri ne kadar?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş.’nin sermayesi 25.000 Türk lirası olup 250.000 adet hisseye ayrılmıştır. Bugün itibarıyla Merkez Bankasının bir hissesinin nominal değeri 10 kuruştur.

Merkez Bankası kâr payını nasıl dağıtır?

Merkez Bankası kârının dağıtımına ilişkin esaslar Merkez Bankası Kanunu'nun 60'ıncı maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre Bankanın yıllık safi kârı, aşağıdaki şekilde dağıtılır:

  • Hisse senetlerinin nominal değerleri üzerinden, %6 oranında ilk kâr hissesi olarak hissedarlara;
  • Yukarıdaki yüzde tutarının düşülmesinden sonra kalan miktarın en çok %5'i, iki aylık maaş tutarını geçmemek üzere Banka mensuplarına ve %10'u ihtiyat akçesine;
  • Hisse senetlerinin nominal değerleri üzerinden Genel Kurul kararıyla en çok %6 nispetinde ikinci kâr hissesi olarak hissedarlara.

Bu dağıtımdan sonra kalan bakiye Hazineye verilir.

Son yıl kârından ayrılan ihtiyat akçesi hariç, birikmiş ihtiyat akçeleri her yıl kâra katılarak dağıtılabilir.

Merkez Bankasının elde ettiği kârın nasıl dağıtıldığına ilişkin detaylı bilgi, her yıl Bankamız Genel Kurul Toplantısını takiben yayımlanan Yıllık Rapor’da yer almaktadır.

Merkez Bankası Hisse Senetleri üzerinde yer alan kâr payı kuponları nasıl tahsil edilir?

Nominal değeri 10 kuruş olan bir adet Merkez Bankası hisse senedine ödenecek kâr payı (brüt) 1,2 kuruştur. Zaman aşımına uğramamış kâr payı kuponları Merkez Bankası veya Ziraat Bankası şubelerinden tahsil edilebilir.

Merkez Bankası Hisse Senetleri kuponları zaman aşımına uğrar mı?

Tahsil edilmeyen kâr payları, ödemelerin başladığı tarihten itibaren 5 yıl sonra zaman aşımına uğrar.

Kâr payı kuponlarının tamamı ödenmiş olan Merkez Bankası Hisse Senetleri yeni hisse senetleri ile değiştiriliyor mu?

Merkez Bankası hisse senetlerinin tamamı nama yazılı olup kâr payı ödemeleri hisse senetlerine ekli kuponların ibrazı ile gerçekleştirilir. Hisse senetleri üzerinde bulunan kuponların her biri bir yıla ait olduğundan ekli kuponların tükenmesi durumunda mevcut hisse senetlerinin yeni senetler ile değiştirilmesi gerekir.

Bu kapsamda, 1931 yılında 30 kuponlu basılarak hissedarlarımıza verilen Merkez Bankası hisse senetleri 1962 yılında 39 kuponlu, 2001 yılında 15 kuponlu hisse senetleri ile değiştirildi, 09.03.2016 tarihinden itibaren ise 16 kuponlu hisse senetleri ile değiştirilmeye başlandı. Gerçek kişi hissedarların, hisse senetlerinin asılları, geçerli kimlik belgesi, işlemlerin vekil aracılığıyla yapılması halinde noterden onaylı vekaletname aslı; tüzel kişi hissedarların ise hisse senetlerinin asılları, yetki belgesi (tüzel kişiliği temsile yetkili kişi ile yetki kapsamını belirtir belge aslı), imza sirküleri (yetkilendirenlerin imza örneklerini gösterir belge aslı veya onaylı örneği) ve yetkilendirilenlere ait geçerli kimlik belgeleri ile birlikte Merkez Bankası veya Ziraat Bankası şubelerine başvurmaları halinde hisse senetlerinin yenileme işlemi gerçekleştirilir.

 

Miras yolu ile intikal eden Merkez Bankası hisse senetlerinin varislere devri nasıl olur?

Hissedarın vefatı halinde, Merkez Bankası hisse senedinin varislere intikal işlemlerinin yapılabilmesi için varislerin veya yasal temsilcilerinin; hisse senetlerinin aslı, veraset ilamının/ilamlarının aslı veya onaylı örneği, hisse senetlerinin veraset ve intikal vergisi ile ilişiği bulunmadığına dair vergi dairesinden alınacak yazı, geçerli kimlik belgeleri ve işlemlerin vekil aracılığı ile yapılması halinde noterden onaylı vekaletname aslı ile birlikte Merkez Bankası veya Ziraat Bankası şubelerine başvurmaları gerekmektedir.

Ayrıca, Banka Esas Mukavelesinin 6'ncı maddesinde "Bankanın hisse senetleri nama yazılıdır. Hisse senetleri Bankaya karşı bölünmez. Bir hisse senedinin birden çok sahibi bulunduğu takdirde, Bankaya karşı olan haklarını ancak bir mümessil aracılığıyla kullanabilirler.

Müşterek mümessil tayin etmediği takdirde, Bankaca bunlardan birisine yapılacak tebliğ hepsi hakkında muteber olur." denildiğinden, tüm varislerce Banka yetkilileri huzurunda bir mümessil mektubu da düzenlenebilir. Veraset yoluyla intikal işlemleri ile ilgili diğer bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.

Merkez Bankası hisse senetleri nasıl satın alınabilir / satılabilir?

Banka Esas Mukavelesinin 12'inci maddesi uyarınca, Banka uygunluğunun alınması kaydıyla hisse senetlerinin satış yoluyla üçüncü şahıslara devredilmesi mümkündür. Söz konusu işlemin gerçekleştirilebilmesi için hisse senedini satan ile satın alan kişilerin veya yetkili vekillerinin Merkez Bankası veya Ziraat Bankası şubelerinden birine başvurması ve örneği Banka tarafından hazırlanan satış beyannamesini imzalamaları gerekir.

İşlemlerin sonuçlandırılabilmesini teminen gerçek kişi hissedarların veya yetkili vekillerinin, geçerli kimlik belgesi, hisse senedi aslı, işlemlerin vekil aracılığı ile yapılması halinde noterden onaylı vekâletname aslı; tüzel kişi hissedarların ise hisse senedi aslı, yetki belgesi (tüzel kişiliği temsile yetkili kişi ile yetki kapsamını belirtir belge aslı), yetkilendirilenlere ait geçerli kimlik belgesi ve imza sirkülerini (yetkilendirenlerin imza örneklerini gösterir belge aslı veya onaylı örneği) ibraz etmeleri gerekir.

Diğer taraftan, Merkez Bankası tarafından doğrudan hisse senedi satışı yapılmamaktadır.

Merkez Bankası hisse senetlerinin bulunamaması halinde yeni hisse senedi düzenlenebilmesi için yapılacak işlem nedir?

Merkez Bankası hisse senetlerinin bulunamaması durumunda, Merkez Bankası tarafından yeni hisse senedi düzenlenebilmesi için hissedarın, hissedarın vefatı halinde varislerinin mahkemeden hisse senedinin iptaline ilişkin karar aldırması ve karar aslının Bankaya ibraz edilmesi gerekir.

İptal kararı aslının yanı sıra gerçek kişi hissedarların veya yetkili vekillerinin, geçerli kimlik belgesi, işlemlerin vekil aracılığı ile yapılması halinde vekillerin noterden onaylı vekaletname aslı; tüzel kişi hissedarların ise yetki belgesi (tüzel kişiliği temsile yetkili kişi ile yetki kapsamını belirtir belge aslı), yetkilendirilenlere ait geçerli kimlik belgesi ve imza sirküleri (yetkilendirenlerin imza örneklerini gösterir belge aslı veya onaylı örneği) ile birlikte Merkez Bankası veya Ziraat Bankası şubelerine başvurmaları gerekir.