Ödeme Hizmeti ve Ödeme Sistemi

Paylaş
Yazdır

Bankacılık uygulamalarında genellikle aynı anlamda kullanılan ödeme hizmeti ve ödeme sistemi kavramları, aslında aşağıda açıklandığı gibi birbirinden farklıdır:

Ödeme hizmeti, kendi nezdindeki ya da farklı bir ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdindeki ödeme hesabı kullanılarak ya da ödeme hesabı bulunmaksızın yapılan para transferleri ile ilgili olarak kullanıcılara (müşterilere) sunulan hizmetleri ve bununla ilgili gerçekleştirilen işlemleri içerir. Ödeme hesabının işletilmesi, ödeme aracının ihracı ve kabulü, mobil ödemelere ilişkin hizmetler, para havaleleri veya fatura ödemeleri ile ödeme emri başlatma hizmeti ve hesap bilgisi sağlama hizmeti bu kapsamda yer alır.

Örneğin bir müşteri bankadaki hesabından, başka bir banka hesabına para gönderdiği zaman, bankaların müşterilerine sunduğu her türlü hizmet ödeme hizmeti kapsamına girer. Bu durumda, bankalar ödeme hizmeti sağlayıcısı; müşteri ise hizmet kullanıcısıdır. Ödeme sistemi ise, bankaların söz konusu parayı kendi aralarında aktardığı zaman kullandığı özel altyapıyı ifade eder. 

Ülkemizde bankalar arası aktarım, Merkez Bankası tarafından işletilen ve Elektronik Fon Transfer Sistemi (EFT) adı verilen bir ödeme sistemi üzerinden gerçekleştirilir. EFT sistemi sayesinde bankalar arası ve farklı banka müşterileri arasındaki fon aktarımları güvenli ve hızlı şekilde sağlanır.

Ödeme sisteminin çalışma prensibi

  1. Para göndermek isteyen müşteri, sisteme üye (sistemin katılımcısı) olan bankasına gerçekleştirmek istediği para transfer işlemi için ödeme emri verir.
  2. Müşterisinden ödeme emrini alan banka,  işlemle ilgili transfer emrini sisteme iletir.
  3. EFT Sistemi aracılığıyla, paranın kaydi olarak (sadece elektronik kayıtlarda mevcut olacak şekilde) gönderici banka hesabından alıcı banka hesabına geçmesi sağlanır. 
  4. Alıcı banka, işlemin durumu hakkında bilgilendirilir.
  5. Alıcı banka, sistemden gelen "işlem gerçekleşti" bilgisi üzerine, müşterisi olan alıcıya parayı öder.
 

 

Bu akışta kullanılan ödeme araçları; ödeme hizmeti sağlayıcısı ile kullanıcısı arasında belirlenen ve ödeme hizmeti kullanıcısı tarafından ödeme emrini vermek için kullanılan kart, cep telefonu, şifre gibi kişiye özel araçlardır.  

Günümüz ekonomisinde yer alan tüm aktörler farklı amaçlarla ödeme işlemi gerçekleştirmektedir. Bu sistemin üyesi kuruluşlar sisteme bağlanarak kendi aralarında her türlü ödeme işlemini yapabilir.

Ödeme sistemleri, çok sayıda ve karmaşık bir yapıda olan bankalar arası para gönderme işlemlerinin hatasız ve hızlı bir şekilde yapılmasını sağlar.   
Bunun yanında; ödeme sistemleri ile ilgili aşağıdaki iki kavram oldukça önemlidir:

Takas; sisteme gönderilen transfer emirlerinin aktarımı, bu emirlerin karşılıklı olarak iletilmesi, provizyon alınmasına aracılık edilmesi ve bazı durumlarda bu emirlerin netleştirilmesi işlemlerini kapsar. 

Mutabakat ise; iki ya da daha fazla taraf arasındaki fon ya da menkul kıymet aktarımından kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesini ifade eder. 

Buna göre, EFT Sisteminin anlatıldığı yapıda 2 ve 4 numaralı adımlar takas, 3 numaralı adım ise mutabakat işlemidir. 1 ve 5 numaralı adımlar ise bankalar ile müşterileri arasında gerçekleşen ödeme hizmetlerine ilişkin işlemlerdir.