Zorunlu Karşılık Oranlarına İlişkin Kararlar
Zorunlu karşılıklar bir para politikası aracıdır. Merkez Bankası, 2010 yılının son çeyreğinden itibaren uygulamaya başladığı yeni strateji çerçevesinde, söz konusu dönemde enflasyon görünümünün olumlu seyretmesinin de sağladığı imkân dâhilinde, makro finansal risklerin azaltılabilmesine yönelik politikalar geliştirmiştir. Bu doğrultuda, temel politika aracı olan bir hafta vadeli repo ihalelerine ek olarak zorunlu karşılıklar aktif bir şekilde kullanıma sokulmuştur.
Zorunlu karşılığa tabi yükümlülükler iki haftada bir cuma günü itibarıyla hesaplanır. Bankaların tabi oldukları muhasebe standartları ve kayıt düzeni esas alınarak, yurt dışı şubelerinin yükümlülükleri dâhil, Merkez Bankasına, Hazineye, yurt içi bankalara ve uluslararası anlaşmayla kurulmuş olan bankaların Türkiye’deki merkez ve şubelerine olan yükümlülükleri hariç olmak üzere, aşağıda belirtilen bilanço kalemleri zorunlu karşılığa tabi Türk lirası ve yabancı para yükümlülüklerini oluşturur.
a) Mevduat/katılım fonu (3/2/2007 tarihli ve 26423 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Mevduat ve Katılım Fonlarının Vadeleri ve Türleri Hakkında Tebliğ (Sayı:2007/1) kapsamındaki resmî kuruluşlar ile 7/3/2019 tarihli ve 810 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararıyla yürürlüğe giren Kamu Haznedarlığı Yönetmeliği kapsamındaki kurumlardan kabul edilenler ile esasları Merkez Bankasınca belirlenen yabancı para mevduat/katılım fonundan vadeli Türk lirası mevduat/katılma hesabına dönüşen tutarlar hariç).
b) Repo işlemlerinden sağlanan fonlar (Borsa İstanbul piyasalarından sağlananlar hariç).
c) Kullanılan krediler (Hazine garantisiyle sağlananlar hariç).
ç) İhraç edilen menkul kıymetler (net).
d) Sermaye hesaplamasına dâhil edilmeyen borçlanma araçları.
e) Yurt dışı merkeze yükümlülükler (net).
f) Kredi kartı ödemelerinden borçlar.
g) Müstakrizlerin fonları.
Bu yükümlülüklerin tabi olduğu zorunlu karşılık oranları aşağıdaki gibidir:
| Zorunlu Karşılık Oranları (%) | |
| Türk Lirası | Oranlar |
| Mevduat ve Katılım Fonu (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu hariç) | |
| - Vadesiz, ihbarlı, 1 aya ve 3 aya kadar (1 ay ve 3 ay dâhil) vadeli | 8 |
| - 6 aya kadar (6 ay dâhil) vadeli | 6 |
| - 1 yıla kadar vadeli | 4 |
| - 1 yıl ve daha uzun vadeli | 3 |
| Müstakrizlerin Fonları | 8 |
| Diğer Yükümlülükler (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu dahil) | |
| - 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli | 8 |
| - 3 yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli | 5,5 |
| - 3 yıldan uzun vadeli | 3 |
| Yabancı Para | Oranlar |
| Mevduat ve Katılım Fonu (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu ve kıymetli maden depo hesapları hariç) | |
| - Vadesiz, ihbarlı, 1 aya kadar, 3 aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli | 25 |
| - 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli | 19 |
| Kıymetli Maden Depo Hesapları | |
| - Vadesiz, ihbarlı, 1 aya kadar, 3 aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli | 26 |
| - 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli | 22 |
| Müstakrizlerin Fonları | 25 |
| Diğer Yükümlülükler (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu dahil) | |
| - 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli | 21 |
| - 2 yıla kadar (2 yıl dâhil) vadeli | 16 |
| - 3 yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli | 11 |
| - 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) vadeli | 7 |
| - 5 yıldan uzun vadeli | 5 |
Kaldıraç oranı Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ’de belirlenen oranların altına inen bankalar için zorunlu karşılık oranı Tebliğ’de belirlenen ilaveye tabidir.
Zorunlu karşılıkların tesisi, yükümlülük hesaplama tarihini izleyen iki hafta sonraki Cuma günü başlar ve 14 gün sürer. Zorunlu karşılıklar esasen, Türk lirası yükümlülükler için Türk lirası olarak, yabancı para yükümlülüklerde ise ABD doları cinsinden olan kısmı için ABD doları, kalan kısmı için ise ABD doları veya euro olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasındaki hesaplarda tesis edilmektedir.
Ancak, Türk lirası yükümlülükler için tutulması gereken zorunlu karşılıkların; en fazla yüzde 0’ı ABD doları ve/veya Euro cinsinden, en fazla yüzde 10’u standart altın cinsinden ve en fazla yüzde 15'i kaynağı yurtiçi yerleşiklerden toplanan işlenmiş veya hurda altın olan standart altın cinsinden aşağıdaki tabloda belirtilen dilimlere denk gelen karşılıkların hizalarında gösterilen katsayılar ile çarpılmak suretiyle bulunan toplam tutarı üzerinden bloke hesaplarda tesis edilebilir. Yabancı para yükümlülükler için tutulması gereken zorunlu karşılıkların kıymetli maden depo hesapları için tutulması gereken kısmının tamamına kadarı standart altın cinsinden bloke hesaplarda tesis edilebilir.
| Döviz İmkân Dilimi (%) | Katsayı |
| 0-0 | 1,0 |
| Altın İmkân Dilimi (%) | Katsayı |
| 0-10 | 1,6 |
| İşlenmiş veya Hurda Altın İmkân Dilimi (%) | Katsayı |
| 0-15 | 1,0 |
Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara yüzde 0 oranında faiz/nema ödenir.
Zorunlu Karşılıklar Hakkında 2013/15 Sayılı Tebliğ
Zorunlu Karşılıklar Uygulama Talimatı
TL Zorunlu Karşılık Faiz Oranları
Zorunlu Karşılık İstatistikleri